آغاز توسعه از روستاها؛ ضرورت گردشگری مزرعه - ارمون آنلاین armoononline.ir

ارمون آنلاین-تهمینه اسدی امیری: توسعه در کشورهای جهان سوم به طور اعم از مناطق روستایی و به طور اخص از بخش کشاورزی آغاز می شود. مسائل اساسی فقر گسترده، نابرابری در حال رشد، رشد سریع جمعیت و بیکاری فزاینده تماماً ریشه در رکود و اغلب سیر قهقرایی زندگی اقتصادی مناطق روستایی دارد. بدون توسعه روستایی که به عنوان بخش مهمی از برنامه های توسعه کلان در هر کشوری است، توسعه صنعتی یا موفق نخواهد شد و یا اگر موفق شود چنان عدم تعادل های شدید داخلی ایجاد می کند که مشکلات فقر گسترده، نابرابری و بیکاری بیشتر خواهد شد.(مدیریت روستایی، ص ۱۰)

در نگرش های نوین توسعه،توانمند سازی جامعه روستایی و مقوله های مشارکت و توسعه منابع انسانی تاکید می شود، توسعه روستایی را می توان فرایندی همه جانبه از تحولات رو به تکامل ساختارهای شکل دهنده زندگی روستایی نامید که منجر به ارتقاء سطح زندگی مادی و معنوی روستائیان با عنایت به مقوله پایداری می شود.در این مقوله بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی برای کلیه روستائیان مد نظر قرار دارد.(مدیریت روستایی، ص ۱۱)

توسعه روستایی فرایند توسعه دادن و مورد استفاده قرار دادن منابع طبیعی و انسانی، تکنولوژی، تسهیلات زیربنایی، نهادها و سازمان ها، سیاست های دولت و برنامه های به منظور تشویق و تسریع رشد اقتصادی در مناطق روستایی جهت ایجاد شغل و بهبود کیفیت زندگی روستایی برای ادامه زندگی و پایداری حیات است.(مدیریت روستایی، ص ۱۲)

ویژگی های مناطق روستایی

یکی از ویژگی های مهم اقتصادی اکثر نواحی روستایی استفاده از فناوری سنتی، ساده و قدیمی است، بخش کشاورزی به دلیل پیشنیه و سابقه ای که دارد و به دلیل نوع مناسبات اجتماعی و ویژگی های فرهنگی موجود در این نواحی، از فناوری سنتی و روش های قدیمی تولید تقریباً در تمامی فرایندها (زراعت، باغداری و …) بهره می گیرد. وجود چنین سطحی از فناوری، پیامدهایی را با خود به دنبال دارد که بیشتر ماهیت اقتصادی دارند. ویژگی دوم در این نواحی، استفاده اندک از عوامل تولید و به بیانی دیگر بهره وری پائین است و عواملی نظیر نیروی انسانی، سرمایه، منابع پایه (آب و خاک و…) با بهره وری پائین مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به دو ویژگی ذکر شده، تولید در این نواحی نسبت به عوامل بکار گرفته پائین است و در نتیجه درآمد کشاورزان اندک است. حاصل این فرایند، فقر نسبی در جامعه روستایی، پائین بودن یا عدم وجود پس انداز و در نتیجه کمبود امکانات مالی برای سرمایه گذاری در این نواحی است.(مدیریت روستایی، ص ۳۶)

در جامعه روستایی باورها، نگرش ها و ارزش های جامعه، مجموعه پدیده ای بهم پیوسته ای را تشکیل می دهند که بر یکدیگر و همین طور بر فعالیت های روزمره افراد جامعه، هم در حوزه های اقتصادی و تولید و هم در زندگی روزمره اجتماعی تاثیر می گذارد. این باورها و نگرش ها، نهایتاً به شکل تصمیم گیری ها و رفتارهای مختلف توسط افراد و گروه های اجتماعی متفاوت ظاهر می شود. این رفتارها و تصمیم گیرهاست که ملموس تر و عینی تر و قابل مشاهده تر هستند.

ویژگی دیگر جامعه روستایی تقریباً در تمامی جوامع به ویژه در کشورهای جهان سوم، نرخ رشد جمیعت بالاست. این مساله به صورت طبیعی باعث جوانی جمعیت و به ویژه پهن شدن قاعده هرم سنی جمعیت روستایی می شود. ولی عوامل دیگری در مقابل باعث می شوند که جوانی جمعیت اتفاق نیفتد و برعکس چنین جوامعی دارای جمعیتی معمولاً سالخورده باشند. مهمترین این عوامل،مهاجرت است که معمولاً جوانان و افراد واقع در سن فعالیت های اقتصادی، کار و تولید، بیشترین مهاجرین و گاهی تنها گروه مهاجرت کنندگان را تشکیل می دهند. به این ترتیب در هرم سنی چنین جوامعی، فرورفتگی مشهودی در میانه هرم و بویژه در سمت مردان دیده می شود. وجود گروه بزرگی از افراد مسن در جامعه روستایی و در کنار آن حضور تعداد زیادی کودکان و نوجوانان کم تجربه و کم توان برای کار و تولید، در مقابل غیبت جوانان فعال و کارآمد، ویژگی خاصی را به جامعه روستایی داده است که چندان مناسب برای توسعه نیست.(ص ۳۷)

از دیگر ویژگی ها می توان به ویژگی زیست محیطی اشاره کرد که نواحی روستایی به دلیل غلبه فعالیت های کشاورزی به شرایط اقلیمی و ویژگی های جغرافیایی منطقه ی خود وابسته هستند. این مساله از آنجا ناشی می شود که تولید کشاورزی به شدت به شرایط آب و هوایی، وضعیت سرزمینی و عوامل طبیعی منطقه وابسته است. به همین دلیل یکی از عوامل موثر در تولید، چگونگی تولید با توجه به وضعیت جوی و شرایط طبیعی و اقلیمی می باشد. همچنین آسیب پذیری تولید در نواحی روستایی به ویژه تولید کشاورزی، عمدتاً به این علت است که واحدهای تولیدی در این بخش، بر خلاف بخش صنعت و خدمات در مکان های محدود و مسقف که آنها را از جریانات آب و هوایی و تغییرات جوی محافظت کند، مستقر نمی باشند. بلکه مزارع و باغات و بسیاری از مراحل دامداری و … در مزارع وسیع و در طبیعت و در فضای باز انجام می شوند. به همین دلیل وضعیت تولید در جامعه روستایی به شدت وابسته به عوامل طبیعی است. به بیانی دیگر تولید در بخش کشاورزی در معرض عوامل طبیعی است. برای مثال سرد شدن ناگهانی هوا و بارش برف نابهنگام در سالجاری به شدت بر کیفیت محصولات کشاورزی بویژه باغات مرکبات تاثیر گذاشت. پائین بودن میزان تولید و کاهشدرآمد کشاورزان، افزایش خطر پذیری و عدم اطمینان در کشاورزی و وابستگی زیاد تولیدات روستایی به منابع طبیعی، از پیامدهای اقلیمی بر تولیدات کشاورزی و فعالیت های اقتصادی نواحی روستایی محسوب می شوند.(ص ۴۰ و ۴۱)

یکی از راهکارهای رشد و توسعه اقتصاد روستایی شناسایی موقعیت های مناسب با استفاده از پتانسیل ها و نیروهای بالقوه اقتصادی در روستا است تا از این طریق، رفاه اجتماعی و اقتصادی را برای روستائیان به ارمغان آورند.(ص ۸۸) جلب سرمایه های مالی و ارتقای توانمندی های فردی و آموزش نیروی انسانی تاثیر بسزایی در روند توسعه روستاها دارد.

گردشگری مزرعه، گردشگری کشاورزی از انواع گردشگری روستایی است که در مناطق روستایی جهت تقویت اقتصادی مناطق روستایی از طریق کشاورزی مطرح شده است. در این نوع گردشگری، مشارکت جوامع روستایی که همان دخالت دادن مردم روستا در فرایندهای تصمیم گیری ها و اجرای طرح ها و سهیم نمودن آن ها در منافع طرح های توسعه و مداخله آن ها در ارزیابی طرح هاست. همچنین مشارکت در نواحی روستایی به مفهوم ساماندهی رابطه متقابل انسان با محیط جغرافیایی یا بهره وری بهینه در سطوح مختلف تولید کشاورزی می باشد.(ص ۱۴۲)

گردشگری مزرعه ای، به تمامی اشکال گردشگری که مستقیماً به یک مزرعه مربوط می شود اطلاق می شود و شامل اقامت در یک مزرعه، در یک اتاق در مزرعه و یا کمپ، بازدید آموزشی، صرف غذا، فعالیت های تفریحی و خرید محصولات زراعی یا صنایع دستی در محدوده ی مزارع کشاورزی است.

گردشگری کشاورزی

گردشگری کشاورزی‌‌، که گاه گردشگری مزرعه‌ای نیز نامیده می‌شود، گونه‌ای از گردشگری روستایی است که در ارتباط مستقیم با کشاورزی در نواحی روستایی قرار دارد. گردشگری کشاورزی انعکاسی از تدارک فرصت‌های جدید در زمینه ایجاد فرصت‌های اقتصادی از طریق گردشگری در مزارع می‌باشد. این گونه از گردشگری را می‌توان ترکیبی از یک وضعیت طبیعی و روند کشت و برداشت محصولات کشاورزی به عنوان فرصتی درمحدوده تجربه‌گردشگری دانست. در نواحی روستایی تعدادی مزارع وجود دارد که در بازنمایی یک قابلیت خاص یا چشم‌انداز بسیار مناسب، ممکن است به عنوان مکانی برای گذران اوقات فراغت ازسوی بازدیدکنندگان شهری یا غیر بومی انتخاب شوند. شکل‌گیری گردشگری کشاورزی ناشی از عواملی در دوسویه یک روند ما بین گردشگران و کشاورزان است، کشاورزان نیز در زیر فشارهای حاصل از هزینه و قیمت‌ها و بحران‌های وابسته به آن د‌رتولید مازاد کشاورزی، برای افزایش درآمد خود رهیافت متنوع کردن کشاورزی و فعالیت‌های غیر کشاورزی را مدنظر قرار داده و ارائه خدمات گردشگری و گشودن فضای مزرعه را برروی بازدیدکنندگان به عنوان یک تنوع اختیاری عملکرد مزرعه و منبع درآمد پذیرفته‌اند. از اینرو گردشگری کشاورزی به عنوان یک فعالیت بازاریابی مستقیم توانسته است فرصت‌های خاصی را برای کاستن از رشد خطرات از طریق تنوع در یک محیط اقتصادی متضاد و شهری شده فراهم آورد. که در برگیرنده داد و ستد روستایی د‌ردوجهت محیط مزرعه و یک بخش از تجارت گردشگری است. این در حالی است که در مناطق کشاورزی که توجه و سرمایه‌گذاری زیادی انجام شده و ثروتمند هستند و همچنین تنوع زیادی در فعالیت اقتصادی دارند، به دلیل اینکه جاذبه‌های کمتری دارند، نیاز چندانی به توسعه گردشگری در آنها احساس نمی‌شود، مناطق حاشیه‌ای که برپایه کشاورزی سنتی و محدود قرار دارند نیاز بیشتری به تنوع اقتصادی داشته و برای گردشگران نیز جذاب‌تر خواهند بود.