یک سفر تا روستایی در ترکمن‌صحرا؛ گورها چرا خالی‌اند؟ - ارمون آنلاین armoononline.ir

ارمون آنلاین: مسافر ترکمن‌صحرا که باشید و به هر کدام از شهرهای زیبای این منطقه راهی شوید، سنگ قبرهای عجیبی را می‌بینید که بدون هیچ نظم و قانونی در کنار جاده‌ها قرار گرفته اند.

راستی این سنگ قبرها کنار جاده چه می‌کنند؟ چرا در نزدیکی برخی سنگ قبرها حتی منطقه قابل سکونت نیست؟ چرا اندازه‌های قبرها آنقدر کوچک است؟ آیا همه آن‌ها متعلق به کودکان است؟

این سؤالات و ده‌ها سؤال دیگر در ذهنم نقش می‌بندد، سراغ محلی‌های منطقه می‌روم تا جواب سؤالاتم را بگیرم.

لطیف پرستش از اهالی روستای دهنه شهرستان گمیشان در گفتگو با ایسنا گفت: این سنگ قبرها همه خالی هستند و به اصطلاح هیچ مرده‌ای درون آن‌ها نخوابیده است!

وی ادامه داد: در گذشته وقتی مردم ترکمن صحرا یکی از عزیزان خود را در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دادند، درست در محل حادثه و در کنار جاده سنگ قبری برای یادبود عزیزان خود احداث کرده و متوفی را به شهر یا روستای محل زندگی خود برده و در آرامستان محل زندگی خود به خاک می‌سپردند.

این شهروند ترکمن افزود: مردم ترکمن صحرا با دیدن سنگ قبرها به یاد متوفی افتاده و برای شادی روحش فاتحه می‌خوانند.

یکی از روحانیون منطقه نیز در مورد این سنگ قبرها به خبرنگار ایسنا گفت: گرامیداشت یاد درگذشتگان و ذکر فاتحه و قرآن همانطور که در فرهنگ شیعیان وجود دارد در فرهنگ اهل سنت نیز هست، اما تفاوت‌هایی نیز وجود دارد، مثل اینکه اهل سنت همانند شیعیان هر هفته پنجشنبه‌ها به دیدار اهل قبور نمی‌روند و رفتن به آرامستان‌ها بیشتر در ایام عید قربان و عید فطر انجام می‌شود.

وی با بیان اینکه بسیاری از آرامستان‌های اهل سنت در کنار جاده‌ها احداث می‌شود و مردم همه روزه در هنگام عبور از کنار آن برای مسافران دیار باقی فاتحه فرستاده و طلب آمرزش می‌کنند، گفت: احداث سنگ قبر کوچک در کنار جاده در حقیقت در همین راستا بوده و با هدف زنده نگه داشتن یاد عزیز از دست رفته این کار در گذشته انجام می‌گرفت.

سنگ قبرها هشدار می‌دهند

تازه گل‌قرجه یکی دیگر از اهالی محل نیز به خبرنگار ما گفت: سنگ قبرهای کوچک در کنار جاده مثل تابلوهای هشدار برای رانندگان است که با دیدن آن قوانین رانندگی را بیشتر رعایت کرده و بدانند که خطر همیشه در کمین است.

از اهالی خداحافظی کرده و مسیرم را ادامه دادم، این بار، اما دیدن سنگ قبرها برایم حکم تلنگر داشت، باید احتیاط کنم، قرجه راست می‌گفت، سنگ قبرها اینجا هشدار می‌دهند.

«آرمینیوس وامبری» محقق مجاری، ضمن سیاحت در مناطق ترکمن نشین در سال ۱۸۶۲ در خصوص مراسم خاکسپاری ترکمن‌ها چنین می‌نویسد: «وقتی که یکی از رؤسای برجسته یعنی کسی که به لقب باتر (دلاور) نائل شده باشد، بمیرد، رسم است که یک یوسکا (تپه کوچک) روی قبرش برپا می‌کنند هر ترکمن باید با ریختن دست کم هفت پارو خاک در آن شرکت کند».

نام روستای باش یوسقا نیز برگرفته از ۵ یوسقای باستانی در نزدیکی روستا است. در یوسکاهای امروزی هیچ مرده‌ای دفن نمی‌شود و به صورت مکانی برای زنده نگه داشتن محل فوت و یا شهادت بر اثر حوادث ساخته می‌شود، یوسکاها به زبان فارسی امروز به معنی”یادمان” است.