تجلی قصه‌های ایرانی در زیورآلات دست‌ساز - ارمون آنلاین armoononline.ir

نیلوفر مرندی متولد ۱۳۶۶ بابل است، در دانشگاه صنایع‌دستی خوانده و پس از آن بلافاصله وارد مقطع ارشد در رشته پژوهش هنر شد، او که نزدیک به یک دهه پیش به عنوان یک کار آفرین در عرصه صنایع دستی برند شخصی‌اش را در جواهرسازی راه‌اندازی و ثبت کرده، چند سالی است که در دو دانشگاه پیام نور و دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران به آموزش جواهرسازی نیز اشتغال دارد.

زیورآلات او یک نشانه‌ی شاخص دارند که او را از دیگر جواهرسازان متمایز می‌کند؛ «روایت‌گری»؛ او در آثارش به روایت داستان‌ها و اسطوره‌های ایرانی می‌پردازد و از قصه‌های ایران و جهان، زیورآلاتی می‌سازد که نه‌تنها زیور هستند؛ بلکه مفهومی در درون‌شان نهفته است، مفهومی که در ارتباط با مخاطب بازگو می‌شود.

در گفت‌وگوی پیش رو مرندی درباره جواهرسازی هنری و جهان دست‌سازه‌هایش که هر کدام داستان و افسانه‌ای در دل‌شان نهفته می‌گوید.

 سوال اولم این است که جواهرسازی هنری چه تعریفی دارد؟

در انگلیسی دو شاخه «Artistic Jewellery» و « Fine Jewellery» داریم که متفاوت از یکدیگرند، اما در ایران این دو شاخه از هم تفکیک نشده‌اند و زمانی که می‌گوییم جواهرسازی همه فکر می‌کنند با طلا یا متریال گران‌قیمت کار می‌کنید.

در Fine Jewellery منظور همان کار با جواهر به معنی متریال قیمتی است، اما در Artistic Jewellery دست شما باز است و ارزش متریال مطرح نیست، به همین دلیل شما با هر نوع متریال می‌توانید کار کنید.

در واقع اینجا ایده مهم است و به زیور به چشم یک داستان نگاه می‌شود که می‌تواند روایتی یا داستانی پشت ساخت آن وجود داشته باشد. در ایران به Artistic Jewellery زیورآلات هنری گفته می‌شود.

 جواهرات پوشیدنی هم بخشی از رویکردهای جدید این حوزه است، فکر می‌کنید نگاه و خواسته‌های جامعه از زیورآلات در حال تغییر است؟

در واقع این سبک که به جواهرات پوشیدنی شناخته می‌شود، گمانم از گرایش مجمسه‌سازان به جواهرسازی شکل گرفت، در ادامه باعث شد هنرمندان به سمت مجسمه‌های پوشیدنی بروند و زیورآلاتی بین مجسمه و زیور طراحی کنند که بتوان از آن به عنوان زیور بدن استفاده کرد.

نسل جدید از این رویکرد استقبال زیادی داشت و این نکته هم مهم است که در این چند سال، نگاه مردم به زیورآلات سنتی تغییر کرده و برای‌شان قابل‌قبول است زیوری را انتخاب کنند که مفهومی باشد و صرفاً دکوراتیو نباشد.

در آثار شما فضای اساطیری حاکم است، چطور به انتخاب این فضا رسیدید؟

می‌توانم بگویم تمرکز من روی اساطیر ایرانی ازجمله اسطوره‌های زرتشتی، اسطوره‌های ایران باستان، زروان و بعد هم اساطیر یونان است. آشنایی من با اسطوره از دوره ارشد شروع شد و همان زمانی دوستی کتاب «تاریخچه مختصر اسطوره» را به من معرفی کرد که برایم جالب بود، از آن به بعد مطالعه در این حوزه برایم جدی شد، به‌ویژه آثار «داریوش شایگان» که تاثیر قابل‌توجهی در رویکرد و طراحی‌های من داشت. بعد از خواندن کتاب‌های ایشان بود که کاراکترها برایم به الهام تبدیل شدند، اول طراحی می‌کردم و در ادامه به ساخت رسیدم.

چند سالی هست که تدریس می‌کنید، آموزش دانشگاهی را چقدر اثرگذار می‌دانید؟

واقعیت این است که دوست نداشتم وارد حوزه تدریس شوم، چون فکر می‌کنم باید در حوزه تدریس صد در صد تمرکزتان را روی کار بگذارید که ممکن است در کار خودم خلل ایجاد کند. اما درباره سوال‌تان به نظرم دانشگاه در هر دو حوزه آموزش تخصصی و خلق فضای هنری اثرگذار است، خودم اگر ارشد نمی‌خواندم به درستی در این مسیر حرکت نمی‌کردم. توصیه‌ام به دانشجوها همیشه تاکید بر نگاه هنری و فاصله گرفتن از فضای بازار بود مگر این که فردی تمایل به ساخت اثر بازاری داشته باشد.

در آموزشگاه‌ها یا بهتر بگویم فضای خارج از دانشگاه، هنرجو درگیر ورود به بازار می‌شود و ممکن است نگاه و ایده شخصی خودش را در این مسیر گم کند. اما در فضای دانشگاه کنار هنرهای دیگر با مطالعه تخصصی و انواع فنون و متریال هم آشنا می‌شوید، بنابراین نگاه‌تان به این مدیای هنری تغییر می‌کند و درنهایت دستخط خودتان را پیدا می‌کنید.

در چند سال اخیر صنایع دستی ما پیشرفت زیادی داشته که به نظر من ریشه در همین نگاه هنری و آموزش آکادمیک دارد، در حالی که قبلاً بیشتر تکرار آثار گذشته بوده و فرد به عنوان هنرمند، حرف جدید برای ارائه نداشت.

 چرا این همه سال ساخت زیورآلات در صنایع دستی مغفول ماند؟

به نظرم یک بخش آن کمبود یا نبود استاد در این حوزه بود، شاید انگشت‌شمار مدرس در استان داشته باشیم که امکان دسترسی همه به این افراد هم فراهم نبود و نیست و به نظرم این عامل یکی از مهم‌ترین دلایل مغفول ماندن زیورآلات در دهه‌های پیشین است.

نکته بعدی این که با توسعه رسانه‌ها و دسترسی عمومی به فضای مجازی افراد فعال در این حوزه فرصتی پیدا کردند تا محصول‌شان را ارائه دهند. از یک زمانی تا همین ۱۰ سال قبل تجهیزات در این زمینه محدود بود که الان بیشتر شده، خودم فکر می‌کنم بیشترین تاثیر را فضای مجازی داشته که افراد بتوانند نگاه کنند و توجه‌شان به این حوزه جلب شود.

وضعیت مازندران در این حوزه را چطور می‌بینید؟

در زمینه زیورآلات هنری متوسط هستیم، افرادی که می‌شناسم درگیر فضای بازار شده‌اند که البته نقش معضلات و موانع اقتصادی را هم باید در تغییر گرایش آنها جدی گرفت، دسترسی سخت به مواد اولیه و قیمت‌گذاری روزانه باعث می‌شود برخی باوجود علاقه به این حوزه از فضای هنری فاصله بگیرند و همین هم باعث شده تا به مرور شاهد محو شدن دستخط‌شان از زیورآلات استان باشیم.

 فروش محصول در این شرایط چطور است؟ آیا در مازندران از این آثار استقبال می‌شود؟

استقبال می‌شود اما بیشترین فروش من در تهران است، ۵ سالی است که آثارم در کانادا، ایتالیا و اسپانیا هم مورد توجه گالری‌داران قرار گرفته و تقاضای خرید داشتم، اما به‌طور ثابت گالری‌های ایتالیا مستمر خرید می‌کنند.

 برگردیم به اساطیر، کدام یک از کارهایی که ساختید برای‌تان اهمیت ویژه‌ای دارد؟

یکی از آثارم به نام «درخت مقدس ایران باستان» که براساس اسطوره‌های زرتشتی ساختم، داستان این اثر به درختی برمی‌گردد که در دریای اساطیری فراخگرد قرار دارد و دو ماهی از ریشه‌های آن محافظت می‌کنند.

این اثر برایم جور دیگری اهمیت دارد چون این درخت در عالم اساطیر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و شامل تخمه‌ی تمام گیاهان می‌شود و عالم مادی زمین را به آسمان وصل می‌کرد. انتخاب این کاراکتر براساس علاقه‌ای بود که به درخت زندگی دارم و در بسیاری از نقاشی‌هایم هم از این کاراکتر استفاده می‌کنم، این اثرم در جشنواره هفته طراحی جواهر دانشگاه تهران تجلیل شد.

یکی از رشته‌های همسو با فعالیت شما طراحی صنعتی است، نقش طراحی صنعتی را در توسعه این کار چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا جامعه جواهرسازی از فضای ساخت سنتی دور شده؟ به نظرتان الزامی برای پایبندی به این فضا وجود دارد؟

فکر می‌کنم به هر دو شاخه طراحی سنتی و طراحی هنری نیاز داریم و هر دو باید حفظ شود و اتفاقا حفظ جواهرسازی سنتی از این حیث که میراث هنری ما به شما می‌آید، بسیار مهم است.

از طرف دیگر برای به‌روز شدن و تعامل بهتر با جهان، احتیاج به آموزش و تربیت نسلی از جواهرسازان داریم که در طراحی صنعتی وارد هستند، درواقع این دو مکمل همدیگرند و نباید رویکرد سنتی در پروسه توسعه فراموش شود، به‌ نظرم صرف پیروی از طراحی جدید، امکان ایجاد فضای شخصی را از بین برده و باعث می‌شود تا پیرو جواهرسازی غیرایرانی شویم. برای من هویت‌مند بودن در این حوزه اهمیت دارد.

چطور می‌توانیم این هویت را خلق کنیم بدون آن که سنت‌ها فراموش شوند؟

از هنر گذشتگان استفاده کنیم و بهره ببریم، باید به کنه هنر، مهارت و دانش گذشته نفوذ کنیم و برآیند آن را براساس سلیقه و خواسته‌های جامعه امروز به‌روزرسانی کرده و به نیاز مخاطب پاسخ دهیم.

 چه برنامه‌ای برای آینده و توسعه برندتان دارید؟

اصلی‌ترین مساله‌ای که به آن فکر می‌کنم برگزاری نمایشگاه انفرادی است تا بتوانم زیورها را در قالبی جدید نمایش بدهم. فکر می‌کنم نکته مهم این است که نگاه‌مان را از متریال قیمتی به سمت متریال دیگر ببریم و بازتر به این حوزه نگاه کنیم. چند سالی است که زیورسازان بزرگ جهان از پر، پوست و مانند این‌ها در کارشان استفاده می‌کنند و این نگاه مهم است که به رشته جواهرسازی، به عنوان حوزه آثار قیمتی نگاه نشود چون اینجا متریال مهم نیست، ایده اهمیت دارد و دنیا به دنبال ایده‌های نو حرکت می‌کند.

 سبک کارتان متفاوت است و مخاطبان خاص خودش را دارد، چه انتظاری از مخاطبانی دارید که به تازگی با این سبک و آثار شما آشنا شده‌اند؟

دوست دارم بگویم اجازه بدهیم زیورها با ما گفت‌وگو کنند، چون ما دنیای درون‌مان را به کمک آنها نشان می‌دهیم. اولین چیزی که بیشتر افراد به ما می‌گویند این است که «رشته پرسودی را انتخاب کردی!»، در حالی که نمی‌دانند جدا از تعدد مراحل و سختی ساخت، فکر کردن به ایده و پیدا کردن آن به تنهایی یک پروسه طولانی شامل پژوهش، مطالعه، فکر کردن به ابعاد طرح و ساخت را در بر می‌گیرد. به جواهرسازی به چشم مدیایی که دنیای شخصی ما را نمایش می‌دهد نگاه کنند.