سفر، راهی برای گریز - ارمون آنلاین armoononline.ir

سفر، راهی برای گریز

ارمون آنلاین- عبدالحکیم تیرگری: از زمینه های مهم و اصلی مطالعات روانشناختی رفتار بشر و عوامل مرتبط با آن موضوع نیازها و انگیزه های بنیادی است. موضوع مورد نظر در این زمینه پاسخ به این پرسش با اهمیت است که نیازهای انسان چیست و عوامل انگیزشی (چرایی و جهت) الگوهای رفتاری وی کدامند؟ دانشمندان علم روانشناسی در پاسخ به این سوال سعی کرده اند که به شیوه های گوناگون انواع نیازهای انسان را رتبه بندی و طبقه بندی کنند. در ساده ترین شکل این مقوله بندی نیازها و انگیزه ها آنها را به صورت نیازهای فیزیولوژیک (جسمانی)، نیازهای روانشناختی و نیاز های متعالی تقسیم بندی کرده اند. همچنین در زمینه عوامل انگیزشی رفتار انسان به موارد زیستی، فردی و روانی و اجتماعی فرهنگی اشاره می کنند. در زمینه یکی از این نیازها یعنی نیاز به تفریح و سرگرمی و صرف اوقات فراغت که یکی از اشکال رایج آن موضوع سفر و رفتن به نقطه ای دور از شرایط زندگی جاری و معمول هر انسانی است، به عنوان یک نیاز اساسی اشاره می کنند. همچنین موضوع سفر در متون و نظرگاه های اجتماعی و فرهنگی و مذهبی ما ایرانیان نیز مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. در واقع، سفر کردن با تمام جوانب آن و با اهداف گوناگون مانند تفریح و سرزندگی، رشد بینش و کسب آگاهی مدنظر بوده است. به عنوان مثال این عبارت که « بسیار سفر باید تا پخته شود خامی» یا این توصیه که برای رفع حالت ملال، خستگی و روزمره گی سفر کردن امری حیاتی است، بر همگان عباراتی آشنا می باشند. خوشبختانه توجه به این پیام ها توسط مردم سرزمین ما ایران عزیز مورد توجه همه اقشار جامعه قرار گرفته است. لذا همه افراد  سعی دارند در جهت پاسخ دادن به شیوه های ارضای  این نیاز و دستیابی به اهداف سفر از حداقل امکانات خود بهره جویند، به عنوان مثال، از کمترین کار مانند رفتن به گردشگاه های نزدیک درون و برون شهر گرفته تا برنامه های سفر دور و دراز و طولانی در داخل و خارج از کشور. در هر حال، سفر به هر شکل و شیوه ای که انجام شودیک نیاز حیاتی است و هر فردی نیز با انگیزه های متفاوتی به آن پاسخ می دهد.

نیاز تنوع و تازگی

امروزه مردم ما از مسئله مسافرت به خوبی استقبال می کنند، اما در جهت ارضای این نیاز با مشکلات عدیده ای نیز مواجه اند. به عنوان مثال، مشکلاتی مانند اختلالات پیش بینی شده و نشده آب و هوایی، ازدحام و شلوغی اماکن تفریحی و اقامتی، بالا بودن هزینه سفر، مشکلات ترافیکی، نامناسب بودن ظرفیت جاده ها،وسایط نقلیه و شرایط حمل و نقل  و استرس ( فشار روانی) بر روی عوامل مدیریتی جاده ها و رانندگان و مسافرین و غیر و … .  این مشکلات به ویژه در ایام خاصی از سال مانند تعطیلات عید نوروز، تابستان و مناسبت ها تشدید یافته و مسئله سازتر می شود( تصادف، جرح و مرگ). اما با توجه به چنین شرایطی پرسش این است که به چه دلیل یا دلائلی علی رغم این همه مشکلات مردم به سفر می روند و حتی برای انجام آن از هشدارهای مکرر مسئولین اداری و مدیریتی کشور از کارشناسان هواشناسی گرفته تا پلیس و راهداری بی توجهی نشان می دهند؟ این الگوی رفتاری و انگیزشی مرتبط با سفر دشوار را می توان از ابعاد گوناگون مورد بحث قرار داد، اما آنچه در این نوشتار مدنظر است پرداختن به بعد روانشناختی آن می باشد. در زمینه عوامل روانشناختی سفر، عامل نخست را می توان پر شدن ظرف روزمره گی و حالت تکراری و خسته کننده برنامه ها و امور جاری زندگی در نظر گرفت. افراد سعی دارند برای مقابله و رفع این حالت به هر قیمتی شده حتی با صرف حداقل چند ساعت تا چند روز خود را از قیود آن رها سازند. عامل مهم دیگر نیاز به تنوع و تازگی و تغییر در تجربه زندگی و گسترش دامنه فعالیت ها و آشنایی و بودن در محیط های متفاوت در انسان است. یک عامل اساسی، موضوع پاسخدهی به نیاز فطری جمع گرایی و مردم آمیزی در نهاد انسانهاست که خود را از طریق برقراری ارتباط و رابطه عاطفی و حسنه با اعضای خانواده، بستگان، دوستان و در حیطه سفر در آمیزی و آشنایی با مردمان غریبه نشان می دهد. از عوامل دیگر برقراری علقه و تماس با طبیعت و عناصر گیاهی، جانوری و چشم اندازهای متنوع و زیبای طبیعی است. در واقع، طبیعت جایگاه ابتدایی و محل سکنای اولیه نوع بشر بوده است و در نتیجه ی پیشرفت های فناوری و تغییر شرایط محیط زندگی انسان  از آن دور افتاده ولی کماکان در نهاد خود تمنای بازگشت به شرایط اولیه زندگی اش را دارد.

نیاز به گریز از قیودات

عامل دیگر، نیاز روانشناختی انسان به گریز از قیودات موضوع زندگی اجتماعی است که از طریق سفر کردن تمایل دارد که آن را به مرحله اجرا بگذارد و برای زمانی حتی محدود خود را از بند آن رها سازد. از همه مهمتر، موضوع پاسخ دهی افراد به نیازهای معنوی و ایمانی است که خود را در قالب سفرهای زیارتی نشان می دهد.

به طور کلی، از هر منظری که به شیوه ای ارضای نیاز به تفریح و سرگرمی و به شکل خاص سفر کردن نگاه شود و هر هدفی که مدنظر افراد باشد ذکر این نکته ضروری است که مسافرت در شرایط فعلی و به ویژه با توجه به مشکلات موجود، امری دل خواه، بی برنامه و باری به هر جهت نیست بلکه اقدام به سفر بایستی طبق برنامه ریزی های پیش بینی شده و مهیا کردن تدارکات مربوطه صورت پذیرد. در این بین موضوع با اهمیت دقت و توجه آگاهانه به هشدارها و راهنمایی های مسئولین مربوطه است تا از این طریق بتوان شرایط مناسب، راحت و ایمن برای مسافرت همگان ایجاد شود و خسارات ناشی از آن به حداقل ممکن برسد.

نویسنده:دکتر عبدالحکیم تیرگری، روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران