ارمون آنلاین به گزارش عصرمیزبان : دریانوردی و کشتیرانی در دریای مازندران از قدمت طولانی برخوردار نبوده و به سده‌های اخیر محدود می شود.
در منابع جغرافیای تاریخی در مورد دریای خزر، خبری از دریانوردی و کشتیرانی در این دریای بسته در دوره های قبل از صفویه دیده نمی شود. از دوره قاجار رفت و آمد کشتی های تجاری بین بنادر تزار و ایران برقرار شده و کالاهای تجاری بین بنادر روسی از طریق رودخانه ولگا با بنادر ایرانی انزلی، سرمشهد و آشوراده تجارت می‌شد.
به جز اشاره های اندک جهانگردان و مورخین این عصر، اطلاعات چندانی در مورد ساختار این کشتی ها در اختیار نیست. شناسایی چندین کشتی از جنس الوار چوبی در سواحل تالش، رودسر، نکا و خلیج گرگان اطلاعات با ارزشی در خصوص ساختار کشتی های تاریخی و کشتیرانی دریای مازندران ارایه خواهد داد.
کشتی مکشوفه درسواحل مازندران که درتوسط سامان سورتیچی مورد کاوش قرار گرفته، در روستای زاغمرز و به فاصله‌ی یک کیلومتری جنوب غربی شبه‌جزیره‌ی میانکاله واقع شده است.
این کشتی با ۲۶ متر طول و شش تا ۷/۵ متر عرض، به صورت عمود بر خط ساحلی به گل نشسته است.
سطح فوقانی یا عرشه‌ی کشتی، جان پناه یا دیواره‌ی عرشه و بخش اعظم دکل بادبان به‌مرور زمان و به دلیل مجاورت با امواج دریا از بین رفته و تنها فضاهای تحتانی آن بر جای مانده است. کشتی در جهت شمال شرقی- جنوب غربی قرار داشته و اصطلاحا در مسیر باد غالب دریای کاسپین قرار‌گرفته است.
سورتچی کاوشگر این کشتی، آن را مربوط به دوره‌ی صفویه می‌داند و در این مورد نیز دلایل خاصی را مطرح میکند. چوب‌های به‌کاررفته در کشتی ازخانواده‌ی درخت‌های سوزنی‌برگ با آوندهای دراز بوده و نزدیک‌ترین خانواده به چوب نراد است. این چوب، محصولی وارداتی بوده و امروزه نیز از روسیه به ایران وارد می‌شود.
روغن موجود در بین آوندهای چوب نراد موجب پایداری چوب در مجاورت با آب می‌شود. حفاری بخش‌های تحتانی‌تر کشتی نشان داد که بدنه‌ی کشتی از آب اشباع شده و بافت آن به شکل اسفنجی در آمده است.
میخ‌هایی که جداره‌ی بیرونی را به تیر‌ک‌های عمودی و جداره‌ی داخلی می‌دوزد، حدود ۵۰ سانتی‌متر طول و حدود ۲/۵ سانتی‌متر ضخامت دارد و سرمیخ‌ها نیز حدود سه سانتی‌متر ضخامت و قطر داشت.
الوارهای دیواره‌ی خارجی کشتی حدود شش متر طول و۲۰ سانتی‌متر عرض و ۹ سانتی‌متر ضخامت داشت. حد فاصل الوارهای بدنه، حدود یک سانتی‌متر با قیر و کنف درزگیری و آب‌بندی شده بود.
در میان اشیای به‌دست‌آمده از کشتی مکشوفه‌ی مازندران، قطعاتی از چوب بدنه‌ی کشتی، نرده‌های چوبی، قطعاتی از طناب، میخ‌های کوچک و بزرگ و قطعاتی از حصیر، سبد و قرقره چوبی، قطعات آجر و دانه‌های گیاهی دیده می‌شود.
بیشترین اشیای به‌دست‌آمده از کشتی مازندران مربوط به قطعات چوبی کناره‌ی عرشه کشتی است که در اندازه‌ای ۵۰ سانتی‌متری و با قطر چهار سانتی‌متر دیده می‌شود.
انتهای تمامی این قطعات چوبی دارای فرورفتگی‌هایی برای نصب‌شدن در بدنه‌ی کشتی است. میخ‌های به‌کاررفته در ساختمان کشتی و طناب‌های یک، دو و سه لایه با ضخامت پنج تا ۱۳ سانتی‌متر و قرقره‌هایی از چوب، ازجمله مواد فرهنگی به‌دست‌آمده از کشتی مازندران است.
قطعاتی از آجر قرمزرنگ و سبدهای حاوی دانه‌های گیاهی ازجمله محتویات کشتی مازندران بود که در کنار اجزای کشتی مجموعه‌ی قابل توجهی را فراهم آورده است.
بدنه‌ی کشتی سواحل نکا از الوار چوب درختان برگ‌سوزنی است و میخ‌هایی جداره‌ی بیرونی را به تیرهای عمودی و جداره‌ی داخلی می‌دوزند و حدود ۵۰ سانتی‌متر طول و ۲/۵ سانتی‌متر ضخامت دارد و سرمیخ‌ها نیز حدود سه سانتی‌متر ضخامت و قطر دارد.
بر روی الوارهای خارجی بدنه، دو ردیف میخ به فاصله‌ی ۱۲ سانتی‌متر به شکل عمود بر هم و به فاصله‌ی ۵۵ سانتی‌متری از سو یکدیگر کوبیده شده است.
ملاط روی میخ‌ها به نظر می‌رسد ترکیبی ساروجی دارد و به شکل لوزی‌های افقی به ابعاد هشت سانتی‌متر درسه سانتی‌متر و به ضخامت حدود یک تا ۱/۵ سانتی‌متر به‌کاررفته است.
الوارهای دیواره‌ی خارجی کشتی حدود شش متر طول و ۲۰ سانتی‌متر عرض و ۹ سانتی‌متر ضخامت دارد. حد فاصل الوارهای بدنه حدود یک سانتی‌متر که با قیر و کنف، درزگیری و آب‌بندی شده است.
قطعه‌چوبی به فاصله‌ی ۳/۶۵ متری از انتهای کشتی به شکل افقی و به عرض ۲۳ سانتی‌متر، احتمالا کار دیواره‌ی جداکننده‌ای را ایفا می‌کرده است. ضخامت دیواره‌ی کشتی با احتساب جداره‌ی داخلی ۵۰ سانتی‌متر است.
ساختار این کشتی قابل مقایسه با کشتی مکشوفه در سواحل تالش و کشتی سواحل چمخاله است.
این شباهت می‌تواند در تاریخ‌گذاری و تعیین محل ساخت این کشتی‌ها موثر باشد. الوار به‌کاررفته در ساخت این کشتی‌ها هم از چوب‌های برگ‌سوزنی سیبری است و تعلق به جنگل‌های شمال ایران ندارد.
با توجه به ساختار و جنس این کشتی‌ها شاید بتوان آن‌ها را متعلق به روسیه دانست که بین بنادر ایرانی و روسی در حال تجارت بوده‌اند.
البته تاریخ‌گذاری این کشتی‌ها روشن نیست و نیازمند انجام مطالعات تکمیلی خواهد بود.
حسین توفیقیان، باستانشناس نیز معتقد است با توجه به موقعیت استراتژیک دریای مازندران در شمال سرزمین ایران، مطالعه کشتیرانی و تجارت دریایی در این بزرگترین دریاچه دنیا، نقش مهمی در شناخت ارتباطات تجاری و فرهنگی بین دشت‌های سرسبز شمال ایران و مراکز اقتصادی و تجاری سرزمین‌های پیرامون مانند روسیه تزار خواهد داشت.
