گفتگو با «فریده یوسفی زیرآبی»، نویسنده:
در شهرستان‌ها، ابَرزنان هم دیده نمی‌شوند
به مسائل زنان از هر زاویه‌ای که نگاه کنید، جای کار دارد.
ارمون آنلاین: «فریده یوسفی زیرآبی» در پاییز سال ۱۳۳۶ در شهر زیرآب استان مازندران متولد شد. او دانشجوی مقطع دکتری زبان‌شناسی و در تلاش است از رسالۀ دکتری خود با عنوان «بررسی تطبیقی زبان مازندرانی با پارسی میانه اشکانی و پارسی میانه ساسانی» با هدف اثبات اینکه «مازندرانی» زبان است نه گویش، دفاع کند.
یوسفی اولین کتابش «فرهنگ، آداب و رس‍وم س‍وادک‍وه» را در سال ۱۳۸۰ منتشر کرد و بعد از آن، بیش از بیست کتاب نوشته و تالیف کرده است. کتاب دو زبانه «جایگاه سیاسى اجتماعى زنان شاهنامه» در سال ۱۳۸۲ از او به چاپ رسید. کتاب‌های شعر سپید «نیمی از آبهای جهان اشک‌های من است»، «نامه‌ای به آدرس خودم» و مجموعه شعر مازندارنی به نام «ماجان» از جمله آثار اوست.
یوسفی دی ماه سال ۱۳۷۹ مجوز انتشارات شلفین را دریافت و صدها عنوان کتاب به ویژه در حوزه بومی و محلی مازندران چاپ کرد و بارها به عنوان ناشر برگزیده ملی و استانی معرفی شد.
در آستانۀ برگزاری همایش «زن در تاریخ محلی ایران (پهنه شمال)» با «فریده یوسفی زیرآبی» که ادیبی توانا و شاعری خوش‌ذوق‌ست در این باره به گفتگو نشسته‌ایم؛
برگزاری همایش‌ها، نوعی تلنگر و یادآوری
یوسفی برگزاری همایش‌ها را نوعی تلنگر و یادآوری که ذهن جامعه را به موضوع یا موضوعاتی خاصی که مورد نظر برگزارکنندگان است، معطوف می‌دارد، عنوان کرد و گفت: «به مسائل زنان از هر زاویه‌ای که نگاه کنید جای کار دارد و این امر مختص یک کشور و دو کشور نیست، در همه دنیا کم و بیش زنان آسیب می‌بینند و تا رسیدن به وضعیت مطلوب راه طولانی و سختی در پیش است زیرا تغییرات فرهنگی بسیار دشوار و پیچیده است.»
این نویسنده مازندرانی با بیان اینکه زنان پهنه شمال کشور همانند زنان بسیاری از اقوام ایرانی، باهوش و سخت‌کوش مشغول فعالیت‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی هستند، گفت: «این زنان برای شناسایی و بازیابی خودشان و معرفی به جامعه، نیاز به همایش‌هایی چون همایش دارند و به جرات می‌توان گفت اگر ده‌ها همایش با موضوعات متنوع برای زنان این خطه برگزار شود، باز هم جای کار دارد.»
او افزود: «اما آنچه که این همایش‌ها را نهادینه می‌کند و پذیرش جامعه را نسبت به موضوعات مربوط بالا می‌برد محتوا، بحث و گفتگوی به‌روز و مفید پنل‌های تخصصی است که در میان برنامه‌های همایش، اجرا می‌شود. می‌خواهم بگویم موضوع همایش شاید ۳۰ درصد کار باشد، قطعا ۷۰ درصد دیگر، رسیدن یا نزدیک شدن به اهداف هر همایشی‌ست که امیدوارم این همایش که برای نخستین بار به طور جامع و علمی به زنان پهنه شمال ایران پرداخته، چنین باشد.»
این پژوهشگر با بیان اینکه در کشور ما با توجه به اقوام گوناگون، نگرش‌های مختلفی نسبت به زن وجود دارد که در بعضی موارد بسیار سخت‌گیرانه و ناعادلانه است، ادامه داد: «نهاد خانواده، بنیان اولیه جامعه است. متاسفانه زنان ما از بدو تولد به طور سنتی با این مساله دست به گریبانند. تا تفکر سنتیِ نابرابری جنسیتی جامعه تغییر نکند، وضعیت زنان همین است و تا زمانی که این مشکلات ریشه‌ای وجود دارد، اشتغال، پوشش، آزادی‌های فردی و اجتماعی زنان مرهمی سطحی هستند؛ البته این موارد بسیار تاثیرگذارند اما اگر برابری حقوق انسانی در خانواده نباشد، زن ِ شاغل می‌شود ماشین پول خانواده.»
وی افزود: «برابری حقوق انسانی زنان و دختران با مردان باید در اندیشه و نگرش پدر، برادر و همسر نهادینه و تعمیق شود. ما نیاز به تغییری بزرگ داریم که قطعاً از درون شروع می‌شود نه از بیرون و تظاهر بیرونی».
یوسفی با اشاره به زمان مشروطیت گفت: «زنان با حمایت فکری مردان روشنفکر و آگاه، می‌توانند به رشد و توسعه فردی و اجتماعی برسند. پس زنان هوشمند جامعه ما باید تلاش زیادی بکنند برای تربیت دختران و پسران خود در جهت برابری حقوق انسانی و این در جامعه ما که هنوز زن و مرد را جنس مخالف خطاب می‌کنند، کار دشواری‌ست.علاوه بر آن، مسوولیت خطیر زنان در جامعه کنونی، بالابردن سطح دانش و آگاهی خود و اجتناب از افراط و تفریط است.»
در کشور ما زنان کمتر دیده می‌شوند
این شاعر مازندرانی افزود: «جامعه‌ای که شایسته‌سالاری بسیار کمرنگ است، نمی‌توان انتظار داشت که برابری حقوق زن و مرد رعایت شود البته این شرایط در مقاطع و جغرافیای مختلف فرق می‌کند و دارای افت و خیزهای تاریخی است. روزی به خانم مولاوردی معاون امور بانوان دولت آقای روحانی گفتم: «در کشور ما زنان کمتر دیده می‌شوند، در شهرستان‌ها، ابَرزنان هم دیده نمی‌شوند.»
وی با بیان اینکه خوشبختانه با وجود همه مشکلات در استان مازندران، زنان از سطح آگاهی بالایی برخوردارند و در همه حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی فعال هستند، تصریح کرد: «اگرچه در مقایسه با مردان از حمایت کمتری برخوردارند، اگر موانعی باشد خودشان می‌توانند آنها را با درایت و آینده‌نگری از پیش پا بردارند.»
به گفتۀ این نویسنده، مساله زنان و شکاف جنسیتی یک مساله پیچیده جهانی است. برخی جوامع پیشرفته تا‌حدود زیادی با نهادینه کردن قوانین مربوطه، این شکاف را به حداقل رسانده‌اند.
یوسفی در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به اینکه در کلاس یازدهم، معلم ادبیات ما برای انشاء موضوعات خاص مثلاً: چرا، قطار، و … و سوژه‌های یک کلمه‌ای دیگر، تعیین می‌کرد، خاطرنشان کرد: «به نظرم این موضوعات در آن دوره، یعنی اوایل دهۀ پنجاه به نوعی خرق عادت بود و ذهن پویای دانش‌آموز را برمی‌انگیخت تا از شیوه‌ها و عادات معمول، فراتر رود. به من هم که تشنۀ تازه‌ها بودم، جانی تازه می‌داد. و بدین‌‌ترتیب در دبیرستان «ناموس» قائم‌شهر به نوشتن انشاهای متفاوت معروف شدم. از آنجا به طور جدی وارد دنیایی شدم که قلم حرف اول زندگی‌ام شد و تا اکنون همراه من است.»
وی تشریح کرد: «من معلم ادبیات فارسی بودم و پژوهش‌هایم میدانی و عموماً در حوزه فرهنگ عامه و مردم‌شناسی بود. زمانی که بازنشسته شدم، صرفاً برای تعمیق پژوهش‌هایم، در مقطع ارشد همین رشته ادامه تحصیل دادم و بعدها به این نتیجه رسیدم که نیاز دارم که در رشته زبان‌شناسی به تحصیلاتم ادامه دهم و وارد مقطع دکتری در این رشته شدم. درس خواندن در این رشته، تاثیر زیادی بر فعالیت‌های پژوهشی‌ام گذاشت و مسیر تازه‌ای برایم گشوده شد که اگر عمری باقی باشد، یافته‌هایم را به جامعه علمی ارائه خواهم داد.»
یوسفی درباره تولد انتشارات شلفین در مازندران گفت: «بیشتر آدم‌هایی که وارد فعالیت‌های اجتماعی می‌شوند و کاری را شروع می‌کنند، علاوه بر آن‌که به درآمد اقتصادی آن می‌اندیشند، در ورای آن اهدافی دارند و در جهت رسیدن به آن تلاش می‌کنند. حدود بیست سال از تدریسم در مدارس می‌گذشت که احساس کردم کارِ تکراری ورود و خروج مدرسه و کلاس درس دارد مرا فرسوده می‌کند به خصوص اینکه تب کنکور بسیار فراگیرتر می‌شد. تحمل این شرایط برایم راحت نبود. دو راه بیشتر نداشتم یا باید وارد حوزه کار در کلاس‌های خصوصی می‌شدم و به این شرایط ناخواسته می‌پیوستم و وضعیت اقتصادی زندگی‌ام را بهتر می‌کردم یا دنبال اهداف فرهنگی خودم می‌رفتم، من مسیر دوم را انتخاب کردم. با درخواست بازنشستگی زودهنگام، انتشارات شلفین را در سال ۱۳۷۹ تاسیس کردم.»
یوسفی زیرآبی در تلاش است از رسالۀ دکتری خود با عنوان «بررسی تطبیقی زبان مازندرانی با پارسی میانه اشکانی و پارسی میانه ساسانی» با هدف اثبات اینکه «مازندرانی» زبان است نه گویش، دفاع کند.
