دربارۀ «پروانه اعتمادی» که نخستین روز بهار از دنیا رفت

پروانه اعتمادی به گفته خودش سلیقه‌اش را از بهمن محصص به یادگار برده بود و جسارتش را از جلال آل‌احمد. صریح بود اما صراحت تنها، وجهی از شخصیت اوست. او صورت‌بندی رایج از شناخت را به چالش می‌کشید و مفاهیم دیرآشنا را با مدلول‌های تازه بیان می‌کرد و همین موضوع، اظهارنظرهایش را با واکنش‌های مثبت و منفی روبه‌رو می‌کرد.

در یازدهمین فهرست ۵۰۰ هنرمند برگزیده جهان، نام اعتمادی به همراه چهار هنرمند دیگر ایرانی به چشم می‌خورد. پروانه اعتمادی با نقاشی‌های طبیعت بی‌جان  و به‌طور خاص‌تر نقاشی‌های سیمانی در دههٔ ۱۳۵۰ شناخته می‌شود.

او نمایشگاه های انفرادی و گروهی بسیاری هم در بال (سوئیس)، پکن، پاریس، لس آنجلس، ونکوور و دهلی نو برپا کرده بود.

 

پروانه اعتمادی متولد ۱۳۲۶ در بیرجند، هنرمندی تجربه‌گرا است که در طول بیش از پنج‌دهه فعالیت خود، دوره‌های کاری متفاوتی را تجربه کرده و به تکنیک‌های مختلفی رو آورده است. اعتمادی بیش‌از همه با نقاشی‌هایی که از طبیعت بی‌جان خلق کرده شناخته می‌شود. او نماهای خانگی یا اشیا آشنا و معمولی از زندگی روزمره را با زبانی ساده، خلاصه و گاه شاعرانه به تصویر می‌کشید. در این نقاشی‌ها، فرم و شکل ظاهری اشیا بر روایت و بیانگری غلبه دارد. وی قدرت کشف زیبایی در چیزهایی را داشت که شاید در نگاه عموم زیبا به نظر نرسند مثل بطری‌ها، پیت‌های حلبی و گلدان‌ها.

 

اعتمادی، نقاشی را نزد بهمن محصص آغاز کرد و تنها شاگرد مستقیم این هنرمند محسوب می‌شود. وی وارد دانشکده هنرهای زیبای تهران شد، اما ۲ سال بعد تحصیل را نیمه‌کاره رها کرد. پروانه اعتمادی با نقاشی‌های طبیعت بیجان و به‌طور اخص نقاشی‌های سیمانی در دهه ۱۳۵۰ شناخته می‌شود. اعتمادی از اواخر دهه چهل به تجربه‌گرایی‌های فرمی رو آورد. شاخص‌ترین آثار او نقاشی‌های طبیعت بی‌جان ساده، خلاصه و بدون‌جزییاتی است که روی بافت خشن سیمانی تصویر کرده است.

 

اعتمادی نخستین نمایشگاه خود را در سال ۱۳۴۸ در تالار قندریز برگزار کرد. در طول دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ نیز آثار متنوعی با تکنیک مدادرنگی آفریده‌است. به صورت کلی چهار دوره کاری با تکنیک های رنگ روغن و سیمان، پاستل، مداد رنگی و کلاژ را می توان در آثار پروانه اعتمادی مشاهده کرد.

 

در سال ۱۳۹۸ بهمن کیارستمی مستندی از زندگی اعتمادی با نام «پروانه» ساخت که گوشه‌هایی از زندگی، فعالیت‌ها و نگاه ویژه‌ی او نسبت به هنر و تاریخ معاصر ایران را نشان می‌داد. در این مستند از عکس‌ها و فیلم‌های آرشیوی دوران جوانی این هنرمند هم استفاده شده و نام پروانه اعتمادی، در انتهای فیلم در کنار نام کارگردان آمده است؛ نشانی از این واقعیت که این هنرمند جست‌وجوگر در برابر ساخت فیلم زندگی‌نامه‌ای معمولی مقاومت کرده و خودش در روند ساخت نقش داشته است.