- 19610
- ۱۴۰۲/۰۵/۰۷ - ۰۰:۴۵
آوایِ ندامت از روستاهای بابل به گوش میرسد؛ بعد از عاشورا، روزِ واقعه به آیین«کَربزَنی»، به مراسمِ حسرت و پشیمانیِ اقوام شمالی ایران در روستاهای بندپی بابل دعوت میشوید. ندبه و آهنگی که از دستهها بلند میشود شعری حقیقی است؛ جانسوز. عزاداران که اغلبشان مرد هستند دستها را تا بالای شانهها بالا میبرند کربها را در زیر پا و پشت سر خود در حالی که خم و راست میشوند با ضربآهنگی یکنواخت به هم میکوبند و میگریند.
ارمون آنلاین- زهرا اسلامی: میگویند؛ این رسم نماد ابراز پشیمانی اقوام ساکن دشت نینواست. این اقوام صحرانشین در جوار خیمهگاههای اهل بیت حسین(ع) سکنی داشتند.
آنها در ابتدا از طرفداران امام حسین(ع) بوده و از وی حمایت میکردند اما پس از آنکه لشکریان امام، او را ترک کرده و تعدادشان به هفتاد نفر رسید، این اقوام از نظرشان برگشته، بر آن شدند که بیطرف بمانند و خود را به مخاطره نیافکنند.
پس از فتوای یزید، نینواییها نه تنها از امام سوم رو گرداندند، بلکه جانب ظلم را گرفتند و به لشگریان یزید پیوستند و به هنگام وقوع نبرد در عاشورا، به سوی یاران امام، سنگهای ریز و درشت افکندند تا بدین وسیله “بر حسین” و “با یزید” بودن را به اثبات برسانند.
اما همین طوایف پس از پایان نبرد وقتی به صحرای کربلا و میدان نبرد پا نهادند و پیکرهای مطهر را بیسر و دست دیدند، از کرده خود نادم شدند. آنها در حین ملحق نمودن سرهای بریده به پیکر شهدا و تدفینشان، همان سنگهایی که به سوی امام حسین(ع) و یارانش پرت کرده بودند را به سر و سینه خویش کوفتند و برای مظلومیت آن امام بزرگوار و حقانیتش سوگواری کردند.
اما دو داستان دیگر نیز درباره این آیینِ آهنگین مازندرانیها روایت کرده اند؛«این رسم بر جا مانده از دوران سیاووش است. آن روز که پیکر خونین سیاووش را از توران به ایران میآورند سوگوارانی که در پی او روان بودند سنگ بر هم کوفته و مویه میکردند.»
همچنین«هنگامی که حضرت زینب(س) میخواست برای اهل کوفه سخنرانی کند، عدهای به دستور ابن زیاد سنگهایی را برهم میزدند تا صدای حضرت زینب به مردم نرسد. در این وقت حضرت فرمودند: اُسکت(ساکت شو) که بعد از این دیگر هر چه سنگها را بر هم زدند فایدهای نداشت و صدایی برنمیخاست.»
از آنجایی که مازندران آخرین نقطهای از ایران است که مردم به اسلام روی آوردند، هنوز رد پای عناصر آیینهای باستانی در مناسک مذهبی دیده میشود؛ از جمله مراسم کربزنی. در فرهنگ ایرانزمین، پیوسته، قهرمانی برتر و انسانی کامل حضور داشته است.
نمونه این انسان کامل در تاریخ اسطورهای ایرانیان سیاووش، پورکاووس و دست پرورده جهانپهلوان رستم و در تاریخ مذهبی تشیع حسین بن علی(ع) است. سیاووش در فرهنگ ایران شخصیت مذهبی به شمار میرفت و جنبه روحانی و معنوی داشت.
با مرگ سیاووش اسطوره شهادت و قداست او در بطن فرهنگ ایران شکل میگیرد و هزاران سال مردم بخارا بر کشتن سیاووش نوحهسرایی میکردند و شبیه او را میساختند و در محملی میگذاشتند و بر دوش میگرفتند و مویهکنان و سینهزنان در گذرگاههای شهر میگرداندند. با گسترش اسلام و رخ دادن واقعه عاشورا، امام حسین(ع) شکلی تازه در فرهنگ و دین به وجود آورد و پاسخی در خور به خواستها و آرزوهای مردم شیعه قهرمانجوی ایران داد.
کرب، قطعه چوبی از درخت اَفراست تراشیده به اندازهای که در کف دست جا میگیرد و سطح بیرونی آن صاف است. در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست میافتد. کرب را کف دست قرار میدهند و انگشتان دور آن حفاظ میشود. عزادارن یک جفت کرب را در دست میگیرند و به آهنگ نوحهای که میخوانند، آنها را بر هم میکوبند. این آیینِ سمبلیک با دو قطعه سنگ هم انجام میشود.
خراطان، چوبهای کرب را تهیه میکنند که دستههای گرد آن باعث میشود تا موقع استفاده، دست موقعیت راحتی داشته باشد. کرب دو لبه صاف دارد که مثل سنج به هم زده میشود. نوحهای که در مراسم کربزنی خوانده میشود ۲۱ ضرب دارد که از تک ضرب شروع شده و به ضرب بیست و یکم فرجام مییابد.
در برخی مناطق، گروهی عزادار، وسط دایره کربزنی میایستند و وقتی مداح شروع به خواندن کرده و به ضرب بیست و یکم میرسد، گروهِ در مرکز دایره با حرکتی هماهنگ و رو به بالا به طوری که گویی به آسمان پرواز میکنند و سپس از پشت سر و از زیر پاها، کرب را میزدند. این سنت با اندکی تفاوت در نقاط دیگری از ایران از جمله ناحیه شرقی استان گیلان و بخشهایی از استانهای آذربایجان و هرمزگان اجرا میشود.
برای شرکت در این مناسک که یک روز از مراسم عزاداری بعد از عاشورا را به خود اختصاص میدهد، باید به مازندران، شهرستان بابل، منطقه بندپی شرقی و روستاهای کوهپایهسرا، قلعه، ابوالحسنکلا و اطاقسرا برویم.
کربزنی که در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد از دهههای پیش از سال ۱۳۵۰ در بیشتر روستاهای مازندران برگزار میشد. ریتم زنده و پرمغز و شیرهِ این گونه عزاداری، احساس را برمیانگیزد. شاید با شرکت در این نمایش مذهبی، جوهر وجودمان تلنگری دوباره خورد و معرفت تازهای کسب کردیم.
آدرس محل برگزاری آیین: مازندران، شهرستان بابل، بندپی شرقی
لینک کوتاه: https://armoononline.ir/?p=19610