نگاه بازاری در بسیاری از مؤسسات زبان حاکم است - ارمون آنلاین

ارمون آنلاین:پژوهشگر و مدرس زبان انگلیسی: متأسفانه نظام اعتباربخشی و اعتبارسنجی در آموزشگاه‌های زبان مبتنی بر معیارها و استانداردهای کیفی وجود ندارد

در سال‌های اخیر آموزش زبان انگلیسی در کشور به‌ویژه در مازندران روند رو به رشدی را طی کرده است. با توجه به نیازهای روز جامعه جهانی به یادگیری زبان انگلیسی چنین جریانی منطقی به نظر می‌رسد. اما باید توجه داشت که یادگیری زبان انگلیسی نه به‌عنوان یک هدف بلکه به عنوان یک وسیله برقراری ارتباط مورد توجه قرار گیرد. چه آن‌که زبان مادری هر ملتی بخشی از اصلی‌ترین هویت مردم آن کشور را تشکیل داده و باید حفظ و حراست شود.

«مهرداد روحی‌مقدم» پژوهشگر زبان انگلیسی،دانشجوی دکترای مدیریت آموزش عالی دانشگاه علامه طباطبایی تهران است و بیش از ۲۰ سال پیشینه تدریس زبان انگلیسی در مدارس شهرستان آمل را دارد. وی که پیشینه تدریس در مدارس ایرانی خارج از کشور و دانشگاه‌های مازندران را نیز دارد، بیش از ۸ جلد کتاب آموزشی تألیف کرده و مقالات و پژوهش‌های متعددی نوشته است. همسرش نیز دانش‌آموخته زبان انگلیسی است و در بسیاری از فعالیت‌های پژوهشی و علمی این حوزه او را همراهی می‌کند.

حوزه کاری او بیشتر در زمینه تجزیه و تحلیل کتاب‌های درسی، آموزش زبان مبتنی بر فناوری رایانه و تلفن همراه (MALL&CALL) و مقوله فرهنگ در آموزش است. او به کمک همسرش در چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی انجمن زبان و ادبیات انگلیسی مقاله‌ای با عنوان «رابطه تفکر انتقادی و یادگیری زبان مبتنی بر رایانه در میان فراگیرانزبان انگلیسی در ایران» انجام داد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که آموزش مبتنی بر فناوری رایانه به بهبود پردازش ذهنی، افزایش قدرت تصمیم‌گیری، تقویت رویکرد حل مساله و روحیه پرسشگری و اتخاذ راهبردها و مهارت‌های شناختی در فرآیند یاددهی-یادگیری می‌انجامد و آموزش زبان را پهنا می‌بخشد. گفت‌وگو با این پژوهشگر زبان انگلیسی را بخوانید:

* آقای روحی‌مقدم، چرا تدریس زبان در مدارس از تدریس زبان در آموزشگاه‌های خصوصی عقب است؟

بیشتر مشکلات این ناکارآمدی به ساختار و سیستم آموزشی مدارس مربوط می شود. ساعات آموزشی اندک، آموزش زبان به‌صورت یک بار در هفته که بعضاً با تعطیلات مواجه می‌شود، نبود تمرین و تکرار کافی، نمره‌پروری نظام ارزشیابی پایان سال و حجم بالای دانش‌آموزان در هر کلاس که امکان تعامل بین آموزگار–دانش‌آموز و دانش‌آموز-دانش‌آموز را به حد‌اقل می‌رساند برخی از عوامل این وضعیت هستند. کمبود امکانات دیداری و شنیداریو به کار نگرفتن وسایل تسهیل‌گر آموزشیهمکاران را هم باید مزید بر علت دانست. البته به این‌ها نبود یا کمبود نظارت بر میزان عملکرد همکاران در روند تدریس، کمبود کلاس‌های بازآموزی و ضمن خدمت هدفمند و فاصله گرفتن دبیران از روزآمدی و کارآمدی را هم باید افزود.

*با وجود این همه ضعف مشهود اقدامی انجام نشد و مدارس همچنان به روش‌های قدیمی زبان انگلیسی را تدریس می‌کنند؟

البته در سال‌های اخیر حرکت‌های خوبی انجام شد. در گام نخست، کتاب‌های آموزش زبان تغییرات کلی پیدا کرده و به سمت آموزش گفت‌و‌شنود و برقراری ارتباط موثر حرکت کرد. اما این آغاز راه است. این کتاب‌ها همچنان به بازبینی و اصلاح در چارچوب آموزش زبان به شیوه‌های ارتباطی با تکیه بر آموزش هم‌زمان مهارت‌های شنیداری، گفتاری، خوانشی و نوشتاری با تاکید بر آموزه‌های فرهنگ نیاز دارند. همچنین در راستای هوشمندسازی مدارس اقداماتی صورت گرفته و کلاس‌های درس به تخت‌های هوشمند و امکانات دیداری و شنیداری مجهز شدند.

یعنی این اقدامات نتیجه‌بخش و مناسب نبودند؟

ساختار و محتوای لازم برای استفاده مطلوب و بهینه از این ابزارها فراهم نشد. هر چند دانستن گرامر و قواعد زبان برای دقت و صحت جملات لازم است، اما پرداختن صرف به مجموعه‌ای از قواعد و الگوها، خسته‌کننده و ملال‌آور بوده و از روانی و سیال بودن مبحث می‌کاهد.

*پس می‌توان گفت که دلیل موفق‌تر بودن آموزشگاه‌های خصوصی دوری از همین چالش‌های موجود در کلاس‌های زبان مدارس است.

بله. میزان ساعت آموزش ۲ روز در هفته؛ کتاب‌های آموزشی مناسب با استانداردهای جهانی، توجه به مهارت‌های شنیداری و گفتاری، تعداد کم دانش‌آموزان در کلاس و امکان تعامل بیشتر، امکان برگزاری کلاس‌های جبرانی ناشی از تعطیلات و برگزاری حداکثر ساعت آموزشی، نظارت و بازدید از کلاس‌های آموزشی، استفاده از مربیان جوان با انگیزه و روزآمد انگیزه و رغبت افراد را برای یادگیری افزایش می‌دهد. معمولاً این کلاس‌های آموزشی تقریباً همگن و متجانس هستند و شیوه‌های ارزشیابی متناسب با آموزش در آن‌ها به کار گرفته می‌شود.

*با این حال چرا آموزش زبان در مدارس هنوز در شیوه‌های سنتی باقی مانده است؟

تدریس بیش از حد گرامر در مدارس متأثر از سبک آزمون‌های پایان ترم و شیو‌ه‌های ارزشیابی گرامر-محور است. دبیران به موجب روی آوردن نظام ارزشیابی به قواعد و گرامر زبان به‌ویژه در آزمون‌های چهار‌گزینه‌ای، المپیادها و آزمون‌های پیشرفت تحصیلی ناگزیر به بیان قواعد هستند. باید رویکرد ارزشیابی از نتیجه‌مدار به فرآیند‌مدار تغییر کند. هر چند طی سالیان گذشته با طرح ارزشیابی مستمر در این راستا به شکلی نمادین برای برون‌رفت از این مشکل گام‌هایی برداشته شد، اما باید کارآمدی این شیوه نیز به بوته نقد کشیده شود.

* به نظر شما بهترین روش فراگیری زبان انگلیسی چیست؟

با توجه به تفاوت‌های فردی، سبک‌ها و راهبردهای متفاوت یادگیری، سن زبان‌آموزان، میزان تحصیلات و میزان آمادگی ذهنی و شناختی زبان‌آموزان روش آموزش زبان دچار تنوع می‌شود. بهترین روش به طور یقین روشی خواهد بود که ما را در رسیدن به هدف رهنمون کند. رویکرد ارتباطی (Communicative Approach) از روش‌های مؤثر قلمداد می‌شود. برخی از کارشناسان هم اتخاذ شیوه‌های ترکیبی و التقاطی(Eclectic) را با در نظر گرفتن موقعیت و شرایط آموزشی مفید می‌دانند.

* خودتان از چه روش‌هایی برای بهبود آموزش زبان استفاده می‌کنید؟

استفاده از شعر، بازی‌های زبانی متناسب با محتوای آموزش، روش ایفای نقش و مواردی از این دست موجب پویایی و افزایش یادگیری خواهد شد که سعی می‌کنم در فرآیند آموزش به آن توجه کنم.

* رشد تعداد آموزشگاه‌های زبان انگلیسی در چند سال اخیر در مازندران از نظر شما مفید است؟

آموزشگاه‌های زبان انگلیسی در کشور در چند سال اخیر از لحاظ کمی رشد زیادی داشتند. متأسفانه بسیاری از مؤسسان دارای تحصیلات زبانی نبوده و نگاه بازاری در برخی از مؤسسات حاکم است. در این حوزه مقوله کیفیت آموزشی مغفول مانده و متأسفانه نظام اعتباربخشی و اعتبارسنجی در آموزشگاه‌های زبان مبتنی بر معیارها و استانداردهای کیفی وجود ندارد. گزینش مربیان، محتوای آموزشی، کیفیت آموزش و نظام ارزشیابی و اعطای گواهی از چالش‌های موجود در فعالیت این مؤسسه‌هاست که در سال‌های اخیر بر تعدادشان افزوده شد.

*برخی فعالان فرهنگی معتقدند گسترش علاقه به یادگیری زبان خارجی در جامعه به زبان فارسی آسیب رسانده است. چه باید کرد که هم زبان فارسی حفظ شود و هم درست از زبان انگلیسی استفاده کنیم؟

زبان هر ملّت بازتاب اندیشه آن ملّت و یکی از اجزای مهم فرهنگ آن جامعه به شمار می‌رود. زبان فارسی با پیشینه‌ای کهن و در خور ستایش یکی از پربارترین و بالنده‌ترین زبان‌های دنیاست. این زبان از دیرباز پاسدار وحدت ملّی و ضامن همبستگی ایرانیان و وسیله‌ای برای گسترش مبانی فرهنگ غنی ایران اسلامی بوده و اینک وظیفه ماست که در این عصر تحوّل و پیشرفت، میراث عظیمی را که از این زبان به ما به یادگار رسیده است نگهبانی و پاسبانی کنیم. خوشبختانه در کشور ما فرهنگستان زبان و ادب فارسی در حفظ و پاسبانی از زبان فارسی تلاش‌های زیادی انجام می‌دهد. انتخاب معادل برابر واژه‌های بیگانه پیش از نهادینه شدن در متن جامعه باید در دستور کار باشد. سازمان گسترش زبان و ادبیات فارسی نیز گام‌هایی برای ترویج و گسترش زبان فارسی انجام می‌دهد. یادگیری زبان انگلیسی به‌عنوان زبان بین‌المللی ضروری است، اما نه به گونه‌ای که از امپریالیسم فرهنگی و هژمونی زبانی آسیب ببینیم.

نویسنده: احسان شریعت